Tết cổ truyền Nhật Bản, hay còn gọi là Shōgatsu, là một trong những dịp lễ quan trọng và mang đậm bản sắc văn hóa của xứ sở hoa anh đào. Đây không chỉ là thời gian để gia đình sum họp, tưởng nhớ đến cội nguồn, tổ tiên mà còn là dịp để khởi đầu một năm mới tràn đầy hy vọng. Cùng khám phá những nét độc đáo của ngày Tết Shōgatsu và cách người Nhật đón chào năm mới.
1. Thông Tin Về Tết Cổ Truyền Nhật Bản (Shōgatsu)
Shōgatsu diễn ra vào những ngày đầu năm mới theo lịch Dương. Đây là thời điểm người dân Nhật Bản tạm gác lại công việc để tận hưởng không khí lễ hội và bắt đầu một chu kỳ mới. Tết Shōgatsu thường kéo dài từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 1, nhưng nhiều gia đình và doanh nghiệp có thể nghỉ dài hơn để dành thời gian cho gia đình, bạn bè và những người thương yêu. Một trong những biểu tượng đặc trưng của dịp này là Kadomatsu, cây thông đặt trước cửa nhà, tượng trưng cho sự may mắn và phồn thịnh, hay bánh gạo trang trí Kagamimochi, thể hiện sự gắn kết và lòng biết ơn đối với tổ tiên.
2. Các Phong Tục Và Lễ Hội Đặc Sắc Trong Tết Nhật
Dọn Dẹp Và Trang Trí Nhà Cửa
Việc dọn dẹp để loại bỏ những điều không may mắn trong năm cũ và trang trí nhà cửa với kadomatsu (cây thông tre) và shimenawa (dây thừng thánh) nhằm xua đuổi tà ma, thu hút phước lành và chào đón vị thần năm mới Toshigami, vị thần của may mắn và thịnh vượng. Đây cũng là biểu tượng của lòng tôn kính thiên nhiên và thần linh, một phần quan trọng trong tín ngưỡng Thần đạo.
Thăm Đền Chùa Đầu Năm (Hatsumode)
Hatsumode, hay lễ viếng đền đầu năm, là một phong tục phổ biến của người Nhật trong dịp Shōgatsu. Họ đến đền hoặc chùa để cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng. Việc thực hiện nghi lễ đầu năm tại đền chùa mang ý nghĩa khởi đầu mới, giúp thanh tẩy tâm hồn và xây dựng niềm tin vào sự bảo hộ của thần linh trong năm tới.
Đối với các ngôi chùa Phật Giáo, tiếng chuông vang lên 108 lần vào đêm giao thừa (Joya no Kane) với ý nghĩa giúp xua tan 108 phiền muộn trong Phật giáo, giúp con người thanh lọc tâm hồn và bắt đầu năm mới an yên. Những ngôi đền nổi tiếng như Meiji Jingu ở Tokyo hay Fushimi Inari Taisha ở Kyoto thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Cùng với Hatsumode, phong tục ngắm bình minh đầu năm (Hatsuhinode) mang ý nghĩa chào đón ánh sáng mới và sự khởi đầu cũng được người dân Nhật Bản gìn giữ.
Viết Thiệp Chúc Mừng Năm Mới (Nengajo)
Người Nhật gửi thiệp chúc mừng Năm Mới đến bạn bè, đồng nghiệp và người thân để thể hiện lòng biết ơn, sự trân trọng các mối quan hệ trong năm cũ và gửi lời chúc tốt đẹp cho năm mới. Những tấm thiệp này thường được trang trí bằng hình ảnh con giáp của năm hoặc các biểu tượng truyền thống như hoa mận, núi Phú Sĩ. Đặc biệt, nếu gia đình có tang, họ sẽ gửi thiệp báo tang để thay cho lời chúc. Nó phản ánh sự kết nối cộng đồng và tinh thần hòa hợp, vốn là giá trị cốt lõi trong văn hóa và con người Nhật Bản.
Phong Bì Lì Xì (Otoshidama)
Tương tự phong tục lì xì ở Việt Nam, trẻ em Nhật Bản rất háo hức nhận Otoshidama – phong bì đựng tiền mừng tuổi từ người lớn. Đây là một trong những niềm vui lớn nhất của trẻ nhỏ trong dịp năm mới. Phong tục lì xì không chỉ mang ý nghĩa vật chất mà còn thể hiện tình yêu thương và lời chúc phúc từ người lớn dành cho trẻ em.
Các Trò Chơi Dân Gian
Những trò chơi như thả diều (takoage), đánh cầu lông (hanetsuki), hay chơi quay (komamawashi) không chỉ mang tính giải trí mà còn là cách kết nối các thế hệ trong gia đình và cộng đồng. Chúng thường được tổ chức tại các công viên, khu vực công cộng hoặc sân đình ở các khu dân cư truyền thống. Ngoài ra, những hoạt động này cũng xuất hiện tại các hội chợ Tết hoặc lễ hội truyền thống của địa phương, nơi người dân và du khách cùng tham gia, tận hưởng không khí sôi động đầu năm.
3. Món Ăn Truyền Thống Ngày Tết Nhật Bản
Ẩm thực đóng vai trò quan trọng trong Tết cổ truyền Nhật Bản. Những món ăn không chỉ thơm ngon mà còn mang ý nghĩa tốt lành cho năm mới.
Osechi Ryori
Osechi Ryori là bữa ăn truyền thống vào ngày Tết, gồm nhiều món ăn được bày biện trong hộp gỗ sơn mài gọi là jubako. Mỗi món ăn trong Osechi Ryori đều mang ý nghĩa biểu trưng, chẳng hạn:
- Tôm: Sự trường thọ.
- Hạt dẻ ngọt (kuri kinton): Sự thịnh vượng.
- Cá trích trứng (kazunoko): Cầu mong con đàn cháu đống.
- Đậu đen (kuromame): Sức khỏe dẻo dai
- Cá cơm khô (tazukuri): Mong muốn mùa màng bội thu
Toshikoshi Soba
Trước giao thừa, người Nhật thường ăn Toshikoshi Soba – món mì đại diện cho sự trường thọ và khả năng vượt qua khó khăn trong năm mới.
Ozoni
Món súp này khác biệt giữa các vùng, nhưng thường bao gồm bánh gạo mochi, rau củ, thịt và nước dùng. Nó đại diện cho sự đoàn kết gia đình và mong muốn một năm mới no ấm, sung túc.
Rượu Toso
Rượu thảo dược Toso được uống để thanh lọc cơ thể và xua đuổi tà khí, mang lại một năm mới khỏe mạnh và bình an.
4. Kinh Nghiệm Đón Tết Ở Nhật Bản
Thưởng Thức Ẩm Thực Cao Cấp
Thay vì tự chuẩn bị bữa ăn truyền thống, thực khách hãy tận hưởng Osechi Ryori tại các nhà hàng cao cấp nổi tiếng ở Nhật Bản. Tại Ginza Sushiko Honten ở Tokyo, những hộp Osechi được chuẩn bị tinh tế với nguyên liệu cao cấp như cá ngừ đại dương và tôm hùm, hay nhà hàng Hyotei ở Kyoto mang đến sự cân bằng hoàn hảo giữa truyền thống và sáng tạo với các set Osechi đặc biệt.
Trong khi đó, Kitcho Arashiyama nổi tiếng với cách trình bày tinh xảo và các món ăn mang ý nghĩa tốt lành như cá Tai và trứng cá hồi. Thực khách vẫn có thể thưởng thức món ăn truyền thống này ngay tại Việt Nam với nhà hàng ẩm thực cao cấp Ussina. Với sự kết hợp giữa tinh hoa văn hóa Nhật Bản và không gian sang trọng, phong cách phục vụ chuẩn Nhật, đây là điểm đến lý tưởng để khám phá trọn vẹn ẩm thực Tết truyền thống mà không cần phải đi xa.
Hòa Mình Vào Các Lễ Hội Địa Phương
Tham gia lễ hội tại đền chùa địa phương là cách tuyệt vời để trải nghiệm văn hóa Nhật. Đừng quên cầu nguyện và thử bốc quẻ (omikuji) để xem vận may của mình trong năm mới.
Mua Sắm Và Tặng Quà Đầu Năm
Đầu năm mới, nhiều cửa hàng tại Nhật Bản có chương trình giảm giá lớn, đặc biệt là “Fukubukuro” – túi may mắn chứa nhiều sản phẩm bất ngờ. Đây là món quà thú vị để mang về làm kỷ niệm.
Kết Luận
Tết cổ truyền Nhật Bản không chỉ là dịp để khởi đầu một năm mới mà còn là thời điểm để tôn vinh những giá trị văn hóa độc đáo. Từ các phong tục truyền thống, món ăn đặc sắc đến những trải nghiệm ấn tượng, Shōgatsu là một minh chứng sống động cho sự tinh tế của văn hóa và con người Nhật Bản.
Nếu bạn muốn cảm nhận không khí Tết Nhật ngay tại Việt Nam, hãy ghé thăm nhà hàng Ussina để thưởng thức hương vị chuẩn Nhật trong không gian tinh tế. Chắc chắn sẽ là một trải nghiệm đáng nhớ cho một khởi đầu năm mới đầy ý nghĩa, sung túc và ấm cúng.
