Khi nhắc đến Nhật Bản, nhiều người thường nghĩ ngay đến sushi, ramen. Tuy nhiên, nếu bạn có dịp đặt chân đến cực Nam của đất nước mặt trời mọc, hãy dành thời gian khám phá ẩm thực Okinawa – một kho tàng ẩm thực phong phú, khác biệt và vô cùng độc đáo. Không chỉ đơn thuần là món ăn, ẩm thực nơi đây còn là bí quyết giúp người dân Okinawa sống lâu, sống khỏe và sống vui.
1. Ẩm thực Okinawa – Sự giao thoa của nhiều nền văn hóa
Okinawa là hòn đảo chính của quần đảo Ryukyu, từng là một vương quốc độc lập trước khi sáp nhập vào Nhật Bản vào cuối thế kỷ 19. Vị trí địa lý chiến lược và lịch sử giao thương đã tạo nên một nền văn hóa ẩm thực giao thoa giữa Nhật Bản, Trung Quốc và cả phương Tây.
Sự ảnh hưởng này thể hiện rõ qua nguyên liệu, cách chế biến và cả cách trình bày món ăn. Ẩm thực Okinawa vừa mang đậm nét truyền thống Nhật Bản, vừa phảng phất dấu ấn của ẩm thực Trung Hoa với các món hầm, món xào, lại có sự hiện diện của phô mai, thịt hộp – những ảnh hưởng từ văn hóa Mỹ sau Thế chiến II.
2. Đặc trưng của ẩm thực Okinawa
2.1. Ưu tiên nguyên liệu địa phương
Người Okinawa ưu tiên sử dụng các nguyên liệu bản địa như:
- Goya (mướp đắng): Một loại rau phổ biến với vị đắng đặc trưng, chứa nhiều vitamin C, giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Tảo biển (mozuku): Giàu khoáng chất và chất chống oxy hóa.
- Rong biển kombu: Làm gia vị tự nhiên, giàu iốt và chất xơ.
- Thịt heo: “Nose to tail” – không bỏ sót bất kỳ phần nào của con heo, từ thịt, da, xương cho đến nội tạng…
2.2. Ít tinh bột, nhiều rau và đạm thực vật
Khác với vùng đất liền, người Okinawa ăn ít cơm, thay vào đó là rau củ, khoai lang tím, đậu phụ và các loại rong biển. Đạm động vật chủ yếu đến từ thịt heo, cá biển và trứng.
2.3. Chế biến đơn giản, chú trọng dinh dưỡng
Ẩm thực Okinawa ưu tiên cách chế biến nhẹ nhàng như luộc, hầm, xào nhẹ để giữ nguyên dưỡng chất. Họ cũng hạn chế dùng dầu mỡ và đường tinh luyện.
3. Những món ăn tiêu biểu trong ẩm thực Okinawa
3.1. Goya Chanpuru – Mướp đắng xào đậu phụ và trứng
Goya Chanpuru là món ăn đại diện cho Okinawa. “Chanpuru” trong tiếng Okinawa nghĩa là “trộn lẫn”. Món ăn này thường bao gồm mướp đắng, đậu phụ, trứng và có thể thêm thịt heo hoặc cá ngừ khô (katsuobushi). Vị đắng của goya kết hợp với vị béo của trứng và đậu phụ tạo nên một món ăn cân bằng và bổ dưỡng.
3.2. Rafute – Thịt ba chỉ kho
Rafute là món thịt ba chỉ kho mềm, béo nhưng không ngấy. Thịt được hầm kỹ trong hỗn hợp nước tương, đường đen Okinawa (kokuto) và rượu Awamori. Đây là món ăn thường xuất hiện trong các dịp lễ tết hay chiêu đãi khách quý.
3.3. Okinawa Soba – Mì soba kiểu đảo
Khác với soba truyền thống làm từ kiều mạch, Okinawa Soba được làm từ bột mì, có sợi dày, dai, gần giống udon. Nước dùng thường được nấu từ xương heo hoặc cá ngừ, ăn kèm với thịt ba chỉ hầm, hành lá và gừng muối. Đây là món ăn phổ biến và được yêu thích trên toàn đảo.
3.4. Tofu Chanpuru – Đậu phụ xào
Ngoài Goya Chanpuru, đậu phụ xào riêng biệt với rau củ, trứng và thịt cũng là món ăn không thể thiếu trong bữa cơm Okinawa. Đậu phụ ở đây cứng hơn đậu phụ Nhật truyền thống, nên khi xào không bị vỡ, giữ được độ ngon và bổ dưỡng.
3.5. Umibudo – Rong nho biển
Còn gọi là “trứng cá xanh”, umibudo là loại rong biển tươi, mọng nước, thường được ăn sống kèm nước chấm ponzu hoặc mù tạt. Đây là món ăn thanh mát, giàu dinh dưỡng và mang đậm hương vị biển cả.
3.6. Awamori – Rượu truyền thống Okinawa
Awamori là loại rượu chưng cất đặc trưng, được làm từ gạo, lên men bằng loại nấm đen đặc biệt. Rượu có nồng độ cao (khoảng 25–30 độ), thường được pha với nước hoặc đá khi uống. Người dân Okinawa tin rằng uống Awamori điều độ giúp tiêu hóa tốt và sống lâu.
4. Ẩm thực Okinawa và tuổi thọ con người
Okinawa là nơi có tỷ lệ người sống trên 100 tuổi cao nhất thế giới. Nhiều nghiên cứu cho rằng lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống truyền thống Okinawa đóng vai trò rất lớn. Chế độ ăn này có đặc điểm:
- Ít calo nhưng giàu dưỡng chất.
- Giàu chất chống oxy hóa từ rau củ và rong biển.
- Giảm tinh bột, đường tinh luyện và dầu mỡ.
- Ăn uống chừng mực theo nguyên tắc “Hara hachi bu” – chỉ ăn no 80%.
Chính nhờ những nguyên tắc này, người Okinawa duy trì được vóc dáng khỏe mạnh, hệ tim mạch tốt và khả năng miễn dịch cao, ngay cả khi đã lớn tuổi.
5. Ẩm thực Okinawa ngày nay – Giao thoa truyền thống và hiện đại
Dù chịu ảnh hưởng của hiện đại hóa và du lịch, nhiều nhà hàng tại Okinawa vẫn giữ gìn nét nguyên bản của các món ăn truyền thống. Đồng thời, có nhiều sự kết hợp sáng tạo giữa ẩm thực Okinawa với ẩm thực Ý, Mỹ, Hàn Quốc,… tạo ra những món ăn fusion hấp dẫn.
Bạn có thể dễ dàng tìm thấy những nhà hàng địa phương phục vụ Goya Chanpuru đúng vị, bên cạnh những quán cà phê hiện đại phục vụ mì Okinawa sốt cà chua hoặc taco rice (cơm kiểu Mỹ-Mexico pha trộn với nguyên liệu địa phương).
Kết luận
Ẩm thực Okinawa không chỉ là một phần văn hóa đặc trưng của vùng cực Nam Nhật Bản, mà còn là nguồn cảm hứng cho lối sống lành mạnh và bền vững. Nếu bạn yêu thích khám phá văn hóa, ẩm thực và muốn tìm hiểu bí quyết sống thọ của người Nhật, hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu và thưởng thức những món ăn đậm đà bản sắc Okinawa.
